5 Σεπτεμβρίου 2016

Μια πιο βαθιά ανάγνωση για τις χορηγηθείσες Άδειες Φύτευσης το 2016

(Παρατίθεται ολόκληρη η Έκθεση της ΚΕΟΣΟΕ)

Στις 2 Αυγούστου 2016 αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του ΥΑΤΤρ. οι δικαιούχοι για την φύτευση αμπέλων με το νέο σύστημα των Αδειών Φύτευσης για το 2016.

Λαμβάνοντας υπόψιν τους σχετικούς πίνακες αλλά και μια περαιτέρω επεξεργασία των στοιχείων που πραγματοποίησε το Τμήμα Αμπέλου και Ελαίας του ΥΑΤΤρ. (χορηγήσεις αδειών ανά μέγεθος εκμετάλλευσης, ανά κριτήριο) κλπ., η ΚΕΟΣΟΕ επιχειρεί να εξάγει τα πρώτα συμπεράσματα ώστε να αξιολογηθεί η λειτουργικότητα του νέου μοντέλου κατανομής των Αδειών Φύτευσης σε σχέση με τους στόχους που είχαν τεθεί, αλλά και η ορθότητα επιλογής των κριτηρίων επιλεξιμότητας και προτεραιότητας.

Γενικά

Σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του ΥΑΑΤρ. επί 640.129,1 στρεμμάτων εθνικού αμπελώνα χορηγήθηκαν μέσω Αδειών Φύτευσης σε 1.221 αγροτεμάχια 6.352,89 στρέμματα, ποσοστό που αγγίζει το 1%, της εθνικής με αμπέλια έκτασης και αντιστοιχεί σε έγκριση στο 34,55% των αιτημάτων που έγιναν αποδεκτά ή στο 24,39% του συνόλου των αιτημάτων.

Το ύψος των αιτημάτων μέσω ψηφιακής αίτησης ανήλθε στα 2.229 αφορούσε 3.914 αγροτεμάχια σε εθνικό επίπεδο προς φύτευση που αντιστοιχούσαν σε 26.054,84 στρέμματα.

Από τα 3.914 αγροτεμάχια ήταν επιλέξιμα τα 2.966, απορρίφθηκαν 942 ενώ 115 παραιτήθηκαν αυτοβούλως κατά την διαδικασία λήψης Άδειας Φύτευσης, ενδεχομένως λόγω της εφαρμογής του κριτηρίου “Συμπεριφορά Παραγωγού” (Παράνομη φύτευση).

Οι σημαντικότερες απορρίψεις αλλά και παραιτήσεις από άποψη πλήθους παρατηρήθηκαν στην περιφέρεια Δ. Ελλάδας η οποία παρουσιάζει και το χαμηλότερο ποσοστό αποδοχής σε σχέση με τα εγκριθέντα στρέμματα (21,18%) και ταυτόχρονα το μεγαλύτερο ποσοστό απορρίψεων (63,6%) επί των αρχικών αιτήσεων. Η εικόνα αυτή οφείλεται στο μικρό χρόνο αντίδρασης που είχαν οι αμπελουργοί μετά την έγκριση, σε προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τους ψηφιακούς αυτοματισμούς στην αυστηρότητα τήρησης των διαδικασιών και βέβαια στο μεγάλο πλήθος αιτημάτων που εξαιτίας του plafon των 6.500 στρεμμάτων δεν ήταν δυνατόν να ικανοποιηθούν.

Υψηλά ποσοστά εγκρίσεων μετά την αρχική επιλεξιμότητα, παρουσιάζουν τα νησιά του Αιγαίου με ποσοστό εγκρίσεων 92,47% το Β. Αιγαίο και 84,7% το Ν. Αιγαίο και ποσοστό τελικής αποδοχής 80,3% και 86,31% αντίστοιχα.

Όσον αφορά τα συμπεράσματα που προέρχονται από την επεξεργασία των εξατομικευμένων ανά αιτούντα καταστάσεων δεν παρατηρούνται ακραίες τιμές.

Η μεγαλύτερη έκταση για φύτευση αμπελώνων που εγκρίθηκε, αφορά 44,4 στρέμματα στη νήσο Σαμοθράκη και ακολουθούν έντεκα εγκρίσεις μεταξύ 25 και 35 στρεμμάτων.

Σε δυο περιπτώσεις αιτήσεων 100 και 90 στρεμμάτων, τα αιτήματα συγκέντρωσαν βαθμολογία κάτω του (4) και δεν ήταν επιλέξιμες ώστε να ιεραρχηθούν με βάση τα κριτήρια επιλεξιμότητας.

Χορηγήσεις Αδειών Φύτευσης με βάση το υφιστάμενο μέγεθος

Το διαρθρωτικό πρόβλημα του μικρού μεγέθους των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων αποτέλεσε και αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα του ελληνικού αμπελώνα και μέσω των πολιτικών διαστάσεων που ενέχουν τα κριτήρια προτεραιότητας, η αδυναμία αυτή επιχειρείται κατά το δυνατόν να διορθωθεί με το νέο καθεστώς χορήγησης Αδειών Φύτευσης.

Η διάσταση αυτή τεκμαίρεται μόνο εν μέρει από τους σχετικούς πίνακες του ΥΑΑΤρ. που μας παρέχουν την εξής εικόνα:

Από το σύνολο των τελικώς επιλέξιμων αγροτεμαχίων (πριν την χορήγηση Αδειών Φύτευσης με την εφαρμογή των κριτηρίων προτεραιότητας) που ανήλθαν σε 2.966 αγροτεμάχια τα 517 αγροτεμάχια δεν υπέβαλλαν Δήλωση ΟΣΔΕ και δεν πριμοδοτήθηκαν με το κριτήριο της αύξησης του μεγέθους εκμεταλλεύσεων.

Με βάση το εύρος της αγροτικής υφιστάμενης εκμετάλλευσης τα αγροτεμάχια που κατέστησαν επιλέξιμα, έχουν την εξής διάρθρωση:

Από τον ανωτέρω πίνακα συμπεραίνεται ότι το 75,61% των επιλέξιμων εκτάσεων για φύτευση αμπέλων ζήτησαν κάτοχοι αγροτικών εκμεταλλεύσεων που έχουν μέγεθος εκμεταλλεύσεως από 5 έως 100  στρέμματα (το κριτήριο δεν πριμοδοτεί εκτάσεις άνω των 250 στρεμμάτων).

Με βάση το εύρος της αγροτικής εκμετάλλευσης και την ύπαρξη αμπελώνα στην αγροτική εκμετάλλευση το κριτήριο αυτό (της αύξησης του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων) ορίσθηκε ως το ισχυρότερο κριτήριο προτεραιότητας, αφού έχει διαβαθμισμένη στάθμιση έως 4 (40%).

Όσον αφορά λοιπόν την παρατεθείσα εικόνα το κριτήριο της αύξησης του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων, δείχνει μερικώς να επιτυγχάνει τη στόχευση του. Η τελική χορήγηση όμως των Αδειών Φύτευσης με βάση τα στρέμματα που χορηγήθηκαν τελικά στους αιτούντες, (μετά την εφαρμογή των κριτηρίων προτεραιότητας) δείχνει διαφορετική εικόνα αφού, από τα συνολικά 1.221 αγροτεμάχια στα οποία δόθηκε Άδεια Φύτευσης έλαβαν άδεια σε στρέμματα ως εξής:

Από τον ανωτέρω πίνακα προκύπτει ότι κατά 90,28% θα φυτευθούν σε αγροτεμάχια αμπελώνες από 1-10 στρέμματα. Αν και δεν είναι διαθέσιμο ακόμη το στοιχείο της υφιστάμενης εκμετάλλευσης με αμπελώνες που διαθέτει ο κάτοχος όχι πλέον, νέας Άδειας Φύτευσης, με γνωστή την διαρθρωτική εικόνα των ελληνικών αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, συμπεραίνεται ότι κατ’ ελάχιστο και μόνο θα συμβάλλει η χορήγηση των Αδειών στην αύξηση του μεγέθους των ανταγωνιστικών εκμεταλλεύσεων.

Με γνωστή την αρνητική διάρθρωση του ελληνικού αμπελώνα βάσει της οποίας το 91,75% των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων έχει μέγεθος κάτω από 10 στρέμματα, είναι πολύ πιθανό, οι χορηγηθείσες Άδειες Φύτευσης να κατευθύνθηκαν σε αυτό το εύρος των αμπελώνων.

Συνεπώς θα πρέπει να διερευνηθεί από το υπουργείο εάν ο σχετικός εκτελεστικός κανονισμός (2015/560) της Επιτροπής κατά πρώτο λόγο επιτρέπει, ως βάση για το κριτήριο της αύξησης των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, να μπορεί να χρησιμοποιηθεί η αμπελουργική και όχι η αγροτική εκμετάλλευση. Κατά δεύτερο λόγο πρέπει να διερευνηθεί εάν μπορεί να πριμοδοτηθεί περισσότερο, η υφιστάμενη αμπελουργική εκμετάλλευση από μια έκταση και πάνω (π.χ. 20 στρέμματα) και λιγότερο οι πολύ μικρότερες εκμεταλλεύσεις με εξαίρεση τη ορεινή και νησιωτική Ελλάδα, ώστε να τροποποιηθεί το συγκεκριμένο κριτήριο. Η παρατήρηση αυτή είναι ενδεχόμενο να γεννήσει προβληματισμούς στην κατεύθυνση να ορισθούν περισσότερες της μιας Εθνικής περιφέρειας για την εφαρμογή διαφορετικών κριτηρίων προτεραιότητας, σε κάθε περιφέρεια, όπως θα διαφανεί και από την ανάλυση των κριτηρίων προτεραιότητας, τα οποία θα εφαρμόζονται τουλάχιστον για την επόμενη πενταετία, χρονικό διάστημα που εκτιμάται ότι οι επιλέξιμες αιτήσεις θα ξεπερνούν τα 6.400 στρέμματα.

Ανάλυση χορήγησης Αδειών Φύτευσης με βάση τα κριτήρια προτεραιότητας

Αν και τα διαθέσιμα στοιχεία δεν παρέχουν πληροφόρηση για τον συνδυασμό των κριτηρίων τα οποία συνέτειναν στην ανώτερη βαθμολογία (8), είναι προφανές ότι τα κριτήρια προτεραιότητας που είχαν μεγαλύτερη βαρύτητα, επηρέασαν περισσότερο το τελικό σκορ ανά αίτηση.

Το σημαντικότερο κριτήριο που ήταν το κριτήριο της αύξησης του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων ήταν κοινό στην συντριπτική πλειοψηφία των αιτημάτων, με διαφορετική όμως βαρύτητα (0,4 – 0,28 – 0,2) ανάλογη με την έκταση της αγροτικής εκμετάλλευσης σε συνδυασμό με την εμπεριεχόμενη σε αυτήν αμπελουργική εκμετάλλευση.

Η συμμετοχή περισσότερων από τα υπόλοιπα κριτήρια ανά αίτηση, είναι και αυτή με τη σειρά της αιτία επίτευξης υψηλής βαθμολογίας και συνεπώς έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των πιθανοτήτων τελικής έγκρισης της αίτησης για λήψη Άδειας Φύτευσης.

Σύμφωνα με τα επεξεργασμένα από το τμήμα Αμπέλου και Ελαίας στοιχεία, οι δικαιούχοι υπέβαλλαν αίτηση επικαλούμενοι τα κριτήρια προτεραιότητας ως εξής:

Όπως είναι φυσικό το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για φύτευση αμπελώνων σε αναβαθμίδες, παρατηρείται στις περιφέρειες Ηπείρου, Ν. Αιγαίου και Κρήτης.

Αντίστοιχα το κριτήριο του υψομέτρου παρουσιάζει συχνή εμφάνιση στις περιφέρειες Δ. Μακεδονίας, Πελοποννήσου και Κρήτης και κατά δεύτερο λόγο στην Δ. Ελλάδα.

Το κριτήριο των νησιών του Αιγαίου επιλέγεται αυτονόητα από τους αιτούντες στο Β. Αιγαίο (53 αγροτεμάχια) και στο Ν. Αιγαίο (80 αγροτεμάχια).

Το κριτήριο των νεοεισερχομένων το επέλεξε πλήθος αιτούντων για επιλέξιμα 7.190,66 στρέμματα, από τα οποία τελικά εγκρίθηκαν 2.655,09 στρέμματα. Να τονισθεί ότι ο νεοεισερχόμενος δεν πριμοδοτήθηκε με το σημαντικότερο κριτήριο της αύξησης του μεγέθους της εκμετάλλευσης (αφού φυσικά δεν διέθετε φυτεμένη έκταση αλλά πριμοδοτήθηκε με μικρότερη στάθμιση 0,2 ως νεοεισερχόμενοι) παρολ’ αυτά φαίνεται ότι είναι σημαντικός ο αριθμός των παραγωγών που θέλουν να «εισέλθουν» στην αμπελοκαλλιέργεια παρά το αρνητικό της περιβάλλον.

Το μεγαλύτερο πλήθος νεοεισερχομένων για 185 και 102 αγροτεμάχια εμφανίζεται στις περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας (κυρίως στη Θεσσαλονίκη) και της Δυτικής Μακεδονίας (κυρίως στην Φλώρινα).

Εντύπωση επίσης προκαλεί το ενδιαφέρον για εγκατάσταση αμπελώνων με βιολογική καλλιέργεια αφού επιλέξιμες εκτάσεις ήταν για 3.014,17 στρέμματα εκ των οποίων τελικά εγκρίθηκαν (μετά τη βαθμολόγηση με τα κριτήρια προτεραιότητας) 1.821,02 στρέμματα.

Πρωταθλητές στην επιλογή του κριτηρίου της βιολογικής καλλιέργειας είναι η Κρήτη (για 79 αγροτεμάχια από τα οποία εγκρίθηκαν τα 73 κυρίως στο Ηράκλειο) και η Κεντρική Μακεδονία (73 αγροτεμάχια από τα οποία εγκρίθηκαν τα 70 κυρίως στα Γιαννιτσά).

Μικρότερο σχετικά υπήρξε για εφαρμογή συστημάτων ποιότητας, ενδιαφέρον που υπεβλήθη για 965,47 στρέμματα από τα οποία εγκρίθηκαν 589,02 στρέμματα που παρουσιάζονται κυρίως στην Π.Ε. Θεσσαλίας.

Επιλεξιμότητα και έγκριση αιτημάτων

Ο ανωτέρω πίνακας απεικονίζει στοιχεία σχετικά με:

1. το ενδιαφέρον για φυτεύσεις αμπέλου των αιτούντων ανά Π.Ε. της χώρας σε σχέση με τον υφιστάμενο αμπελώνα (ποσοστό αιτημάτων σε σχέση με τους εγκατεστημένους ήδη αμπελώνες), δείκτης που υποδηλώνει δυναμική αυξητική ή όχι τάση του αμπελώνα σε κάθε περιφέρεια, που συναρτάται και από τυχόν κορεσμό
2. το ποσοστό των επιλέξιμων αιτήσεων σε σχέση με τον αρχικό αριθμό αιτημάτων που υποδηλώνει την ορθή τήρηση και κατανόηση του κριτηρίου επιλεξιμότητας (ύπαρξη ισοδύναμης έκτασης για φύτευση) και γενικά την νομιμότητα της αίτησης και των στοιχείων του αγροτεμαχίου.
3. την σχετική επίδραση βαθμολόγησης με τα κριτήρια προτεραιότητας για κάθε Περιφερειακή Ενότητα

Από την συνδυαστική μελέτη εφαρμογής των κριτηρίων προτεραιότητας εξάγονται και τα πρώτα συμπεράσματα που είναι:

ü  το βασικότερο από άποψη πριμοδότησης κριτήριο της αύξησης του μεγέθους των μικρών εκμεταλλεύσεων πριμοδότησε όλες σχεδόν τις αιτήσεις πλην των νεοεισερχομένων και συνεπώς λειτούργησε ουδέτερα.
Ο αρχικός στόχος ήταν το κριτήριο αυτό να αποτελέσει πολιτικό στόχο για την διαρθρωτική διόρθωση του μικρού μεγέθους των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, στόχος ο οποίος δεν επιτυγχάνεται, συνεπώς χρειάζεται αλλαγή των προϋποθέσεων του κριτηρίου

ü  από το ανωτέρω συμπέρασμα συνάγεται ότι τα υπόλοιπα κριτήρια απέκτησαν μεγαλύτερη βαρύτητα για την πριμοδότηση των αιτημάτων και ο συνδυασμός δυο επιπλέον κριτηρίων (πλην αυτού της αύξησης του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων) επιτύγχανε υψηλό σκορ βαθμολογίας.
Ενδεχομένως να απαιτείται για τους παραπάνω λόγους η επαναστάθμιση των κριτηρίων

ü  η επιλογή των κριτηρίων διαφαίνεται ότι έχει περιφερειακά χαρακτηριστικά. Εφόσον από την από την περαιτέρω επεξεργασία των στοιχείων, αυτό επαληθευθεί, είναι σκόπιμο να εξετασθεί η μερική περιφερειοποίηση της χώρας (όχι σε 13 Περιφερειακές Ενότητες) και η εφαρμογή διαφορετικών κριτηρίων ανά περιφέρεια

ü  είναι αναγκαίο να γίνει εις βάθος η συνδυαστική επεξεργασία των κριτηρίων, ώστε να διαπιστωθεί το προφίλ της αμπελοκαλλιέργειας που πρόκειται να εγκατασταθεί, σε σχέση με τους πολιτικούς στόχους γι αυτήν.

Αναφορικά με το σχετικό ενδιαφέρον ανά Π.Ε. η Π.Ε. Αττικής και η Π.Ε. Μακεδονίας Θράκης συγκεντρώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ενδιαφέροντος με βάση τη σχέση των αιτημάτων με τους υφιστάμενους αμπελώνες, ενώ αντίστοιχα δραματικά μικρότερα ποσοστά καταγράφονται στην Π.Ε. Ιονίων Νήσων, στην Π.Ε. Β. και Ν. Αιγαίου και τέλος στην Π.Ε. Πελοποννήσου.

Όσον αφορά την ορθή τήρηση των προβλεπόμενων διατάξεων, την νομιμότητα και την ορθή κατανόηση κατά την υποβολή της αίτησης στις περισσότερες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας κατά μέσο όρο το 80% των αρχικών αιτημάτων ήταν επιλέξιμα για να προχωρήσουν στην πριμοδότηση μέσω των κριτηρίων προτεραιότητας.

Εξαίρεση αποτελούν η Π.Ε. Δυτ. Ελλάδας, η Π.Ε. Στερεάς Ελλάδας και η Π.Ε. Ιονίων Νήσων, γεγονός που παραπέμπει στην διερεύνηση των αιτίων, ώστε στις συγκεκριμένες Περιφερειακές Ενότητες οι αιτούντες να καθίστανται επιλέξιμοι.

Τέλος η εφαρμογή των κριτηρίων προτεραιότητας «ωφέλησε» πολύ περισσότερο τις Π.Ε. Β. και Ν. Αιγαίου και Δυτ. Μακεδονίας και πολύ λιγότερο τις Π.Ε. Δ. Ελλάδος, Αττικής, Ηπείρου και Αν. Μακεδονίας και Θράκης, γεγονός που είναι αναγκαίο να ερμηνευθεί, ώστε να διορθωθούν τυχόν στρεβλώσεις των υφιστάμενων κριτηρίων.

Βαθμολογία αιτημάτων

Από τα υποβληθέντα αιτήματα για 26.054,84 στρέμματα, κατέστησαν επιλέξιμα 18.388,84 και με δεδομένο ότι ο αριθμός τους ξεπερνούσε το 1% της εθνικής με αμπελώνες επιφάνεια (640.129,1 στρ.), τα επιλέξιμα στρέμματα μοριοδοτήθηκαν με βάση τα κριτήρια προτεραιότητας.

Η ανώτερη βαθμολογία μετά την μοριοδότηση καθορίστηκε στο οκτώ (8) και έως την εξάντληση των 6.400 στρεμμάτων εγκρίθηκαν αιτήσεις με βαθμολογία έως 4,8 και ποσοστό 66,55% των αιτημάτων με βαθμολογία (4).

Η κατάταξη ανά βαθμολογία έχει ως εξής:

Μεγαλύτερο πλήθος αιτημάτων που πέτυχαν την βαθμολογία (8) παρατηρείται στην ΔΑΟΚ Αλεξανδρούπολης, την βαθμολογία (7) στην Π.Ε. Μακεδονίας, την βαθμολογία (6,8) στην Π.Ε. Κρήτης, την βαθμολογία (6) επίσης στην Π.Ε. Μακεδονίας και στην Π.Ε. Κρήτης, την βαθμολογία (5,8) στην Π.Ε. Πελοποννήσου και Ν. Αιγαίου, την βαθμολογία (5) κυρίως σε όλες τις Π.Ε. Μακεδονίας, αλλά και των Θεσσαλίας, Κρήτης, τέλος την βαθμολογία (4,8) πέτυχαν επίσης στις Π.Ε. Κ. και Αν. Μακεδονίας.

Από το σκορ της βαθμολογίας συνάγεται ότι όλες οι Π.Ε. της Μακεδονίας και η Π.Ε. Κρήτης πέτυχαν υψηλή βαθμολογία χρησιμοποιώντας πολύ περισσότερα κριτήρια προτεραιότητας σε σχέση με τις υπόλοιπες Π.Ε. (νεοεισερχόμενοι, υψόμετρο, βιολογική καλλιέργεια).