7 Φεβρουαρίου 2022

Η  ΔΙΕΘΝΗΣ  ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ  ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ  ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΗΣ COVID-19.

Ανδριανή-Άννα Μητροπούλου-Δικηγόρος,

τ. Νομικός Σύμβουλος ΠΑΣΕΓΕΣ

Ι. Ακριβώς την στιγμή, που  ο εθνικός  συνεταιριστικός νομοθέτης με τον ν.  4673/2020 καταργούσε από τον διεθνή ορισμό του Συνεταιρισμού, τον όρο  «κοινωνική ανάπτυξη  των μελών των συνεταιρισμών», που μαζί με τις αξίες και τις 7 διεθνείς αρχές, συγκροτούν την Συνεταιριστική Ταυτότητα, ο Γενικός Γραμματέας (Γ.Γ) του ΟΗΕ, υπέβαλε έκθεση,

στην γενική συνέλευση του Οργανισμού στις 22 Ιουλίου 2021 σε εφαρμογή του ψηφίσματος 74/119 της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού, με θέμα την Συμβολή των Συνεταιρισμών στην Κοινωνική Ανάπτυξη (Cooperatives in social development).

Η έκθεση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και  μια ανασκόπηση των ενεργειών, που έχουν αναλάβει οι συνεταιρισμοί, για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) και των ευκαιριών για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης μέσω των συνεταιρισμών. Ειδικότερα, ο Γ.Γ  αναφέρει, ότι η πανδημία του  covid-19 ανέδειξε τις βαθιές ανισότητες και τις δομικές ανισορροπίες στις κοινωνίες. Το να επιστρέψουμε στην κανονικότητα με τους παλιούς όρους,  δεν είναι βιώσιμο και ο κόσμος χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο θα αναγνωρίζει και θα αποδέχεται  τις σχέσεις  μεταξύ οικονομίας, κοινωνικής προστασίας, υγείας και περιβάλλοντος. Ο συνεταιριστικός θεσμός και το επιχειρηματικό του μοντέλο, έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν σε μια ανάκαμψη από τον Covid-19, καθώς οι αρχές των συνεταιρισμών και πλήθος ενεργειών τους το απέδειξαν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Οι συνεταιρισμοί και τα δίκτυά τους είναι παρόντα σε κάθε γωνιά του κόσμου, από το πιο μικρό χωριό μέχρι την μεγαλύτερη πόλη, υφαίνοντας  έναν παγκόσμιο ιστό, ο οποίος περιλαμβάνει και την συμμετοχή του 12% περίπου του πληθυσμού της ανθρωπότητας. Οι συνεταιρισμοί  παρουσιάζονται  ταυτόχρονα σαν ένα αυτόνομο οικοσύστημα με διαφορετικές αλλά αλληλοσυνδεόμενες ομάδες μελών, οι οποίες διαχειρίζονται  κινδύνους αλλά και σαν εργαλεία οικονομικής ενδυνάμωσης των απλών ανθρώπων.

Ένα εμβληματικό παράδειγμα της εφαρμογής των συνεταιριστικών αρχών στην πράξη, μπορεί να βρει κανείς στον  συνεταιριστικό όμιλο του Montragon στην Ισπανία, ο οποίος διαθέτει  περίπου 100 συνεταιρισμούς, οι οποίοι απασχολούν πάνω από 80.000 εργαζομένους. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η ομάδα αυτή των συνεταιρισμών, χρησιμοποίησε τα αποθεματικά της  του ταμείου αλληλεγγύης, για να υποστηρίξει τα μέλη της και προσωρινά μετακίνησε  εργαζόμενους μεταξύ των συνεταιρισμών του ομίλου, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια των θέσεων εργασίας. Χάρη στην ισχυρή κεφαλαιακή τους επάρκεια,  επενδύουν τώρα 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ σε τρία μεγάλα βιομηχανικά έργα, τα οποία θα δημιουργήσουν 5.000 νέες θέσεις εργασίας. Αυτές οι προσπάθειες των συνεταιρισμών υποστηρίζονται από ένα νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο σταθερό, το οποίο καταδεικνύει ότι, οι συνεταιρισμοί  χρειάζονται μακροπρόθεσμες πολιτικές για να ευημερούν και για να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις, πριν αυτές εμφανιστούν.

Παράδειγμα διεθνούς συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμών κατά τη διάρκεια της πανδημίας covid-19, αποτελεί το ταμείο αρωγής παραγωγών, που ξεκίνησε από συνεταιρισμούς  του δίκαιου εμπορίου  το 2020 και το οποίο έχει ήδη βοηθήσει περισσότερες  από 900 οργανώσεις παραγωγών σε  59 χώρες, καλύπτοντας πάνω από 540.000 αγρότες και εργαζόμενους και μια πρωτοβουλία μεταξύ της COOP της Ιταλίας και της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης της Βουλγαρίας, προκειμένου να προστατέψουν τα μέλη τους και τις τοπικές κοινότητες, παρέχοντάς τους τα απαραίτητα προστατευτικά  προϊόντα, όπως απολυμαντικά και απορρυπαντικά καθαρισμού. Υπάρχουν επίσης παραδείγματα συμφωνιών συνεργασίας, εντός των χωρών, όπως η Ιταλική Συνεταιριστική Ένωση, η οποία συνεργάστηκε με την Ένωση Ιταλικών Τραπεζών, προκειμένου να παράσχει ρευστότητα σε μικρού και μεσαίου μεγέθους συνεταιρισμούς. Η Εθνική Ένωση Συνεταιριστικής Συνεργασίας στην Ινδία, η οποία  δια των συνεργατών της επεξέτεινε την υπάρχουσα περίθαλψη και δημιούργησε νέες  εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης στη χώρα.

Η πανδημία του  covid 19, οδήγησε σε μια αιφνίδια και μαζική αύξηση στη ζήτηση υπηρεσιών υγείας και οι συνεταιρισμοί υγείας σε πολλές χώρες ήταν έτοιμοι να παράσχουν την υποστήριξή τους, ώστε να ανακουφίσουν τις πιέσεις που αντιμετώπιζαν τα δημόσια συστήματα υγείας. Στη Βραζιλία όπου οι συνέπειες της πανδημίας υπήρξαν καταστροφικές, οι συνεταιριστικές υπηρεσίες υγείας κάλυψαν το  85% της εθνικής επικράτειας της χώρας, αντιπροσωπεύοντας το 32% της ιδιωτικής αγοράς υγειονομικής περίθαλψης. Στην Ιαπωνία, οι συνεταιρισμοί υγείας παρείχαν δωρεάν ιατρική φροντίδα σε ευάλωτους πληθυσμούς, ενώ στην Ισπανία άνοιξαν τις εγκαταστάσεις τους   προκειμένου να χρησιμοποιηθούν από τον δημόσιο τομέα. Σε πολλές χώρες, οι Συνεταιρισμοί  διένειμαν εξοπλισμό ατομικής προστασίας και πραγματοποίησαν εκστρατείες ευαισθητοποίησης. Στην Ινδία και στο Καμερούν συνεταιρισμοί υγειονομικής περίθαλψης δημιούργησαν ταμεία υποστήριξης, για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας πρώτης γραμμής.

Η πανδημία οδήγησε παγκοσμίως, σε μια αύξηση των περιστατικών,  τα οποία σχετίζονται  με τη βία, με βάση το  φύλο και οι συνεταιρισμοί έχουν πραγματοποιήσει εκστρατείες   ευαισθητοποίησης σε θέματα δικαιωμάτων των γυναικών.  Αναγνωρίζοντας και αξιολογώντας τον βαθμό  ευπάθειας  των εργαζομένων τους, οι συνεταιρισμοί παρέχουν νομική, οικονομική και υγειονομική υποστήριξη στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, και τους παρέχουν επίσης την αναγκαία πληροφόρηση, προκειμένου να απευθυνθούν στις αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες λειτουργούν εντός των συνεταιρισμών, προκειμένου να τύχουν υποστήριξης, όσοι  βιώνουν τη βία. Η πανδημία του COVID-19, ανέδειξε επίσης τις ανισότητες που αντιμετωπίζουν οι οικιακές βοηθοί, οι  εργαζόμενοι σε συνθήκες μαύρης εργασίας, πολλοί από τους οποίους είναι γυναίκες. Οι συνεταιρισμοί στον τομέα  της περίθαλψης έχουν προσφέρει  βελτιωμένες υπηρεσίες για όσους έχουν ανάγκη φροντίδας και καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους στον τομέα της περίθαλψης, ενώ υποστηρίζουν επίσης τη μετάβαση των εργαζομένων στον τομέα της περίθαλψης  από την παράνομη εργασία στη νόμιμη.

Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν αναγνωρίσει την συνεισφορά  αυτή  των συνεταιρισμών και για το λόγο αυτό συμπεριέλαβαν τους συνεταιρισμούς  στις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές τους για την ανάπτυξη. Η κυβέρνηση της Μογγολίας εγκαινίασε μια διαδικτυακή πλατφόρμα για το COVID-19, τον Απρίλιο του 2021, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών. Ο ιστότοπος παρέχει συγκεκριμένες πληροφορίες για την κατάσταση, μαζί με μέτρα πολιτικής, αλλά και μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις στους ανθρώπους και στις επιχειρήσεις,  που παρουσιάζονται διαδικτυακά σε τακτική βάση. Στα μέτρα συμπεριλαμβάνει και τους συνεταιρισμούς. Στην Κολομβία, ψηφίστηκε νόμος για την επιχειρηματικότητα το 2020, καθιστώντας τους συνεταιρισμούς επιλέξιμους για προγράμματα στήριξης, για την προστασία της απασχόλησης και του εισοδήματος. Στη Βραζιλία, ψηφίστηκε νόμος για το βασικό εισόδημα σε περιπτώσεις  έκτακτης ανάγκης, το 2020, επεκτείνοντας την εφαρμογή του και στους εργαζόμενους στον συνεταιριστικό τομέα. Στην Αργεντινή, ο νόμος  που αναφέρεται στον κρατικό προϋπολογισμό το 2021, συμπεριέλαβε και τους συνεταιρισμούς. Στα μέτρα που έλαβε η Ονδούρα, για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. την παροχή δανείων με διαδικασίες σύντομες και απλοποιημένες, συμπεριέλαβε και τους συνεταιρισμούς .

Πολλές χώρες αναγνωρίζουν αυτό το δυναμικό και έχουν ήδη συμπεριλάβει τους συνεταιρισμούς στις μεσοπρόθεσμες και  μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές τους στρατηγικές, ακόμη και πριν από την πανδημία. Στο Εκουαδόρ, η τόνωση της  αλληλέγγυας οικονομίας ήταν μια από τις στρατηγικές γραμμές δράσης του Εθνικού Σχεδίου «Καλή Διαβίωση»  για την περίοδο 2013–2017, με σκοπό την προώθηση του διαρθρωτικού μετασχηματισμού της οικονομίας. Στο Μεξικό, το εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της περιόδου 2013-2018, αναφέρεται στον κοινωνικό τομέα της οικονομίας, ιδίως όσον αφορά στη βελτίωση της πρόσβασης  στην χρηματοδότηση, η οποία είχε ενθαρρυνθεί μέσω ενός καλύτερου συντονισμού των συνεταιρισμών αποταμίευσης και  δανεισμού. Το εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της περιόδου 2019-2024, αναφέρεται στον κοινωνικό και συνεταιριστικό τομέα με περισσότερες λεπτομέρειες,  θα υλοποιηθεί δε, σε μεταγενέστερο χρόνο,   μέσω  του προγράμματος προώθησης της κοινωνικής οικονομίας.

Ένα συνεκτικό, ισχυρό και υποστηρικτικό νομικό και κανονιστικό  πλαίσιο θα αποτελέσει το κλειδί το οποίο θα ενεργοποιήσει την συνεταιριστική επιτυχία, τονίζει ο Γ.Γ. Αυτό απαιτεί οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι νομοθέτες θα εξασφαλίσουν,  ότι οι ειδικές αρχές,  που διέπουν το επιχειρηματικό συνεταιριστικό μοντέλο, θα ενσωματωθούν στους νομικούς κανόνες.

ΙΙ. Με την ευκαιρία της αναφοράς μας στην άνω έκθεση του κ. Γενικού Γραμματέα, παραθέτουμε και την αξιοσημείωτη,  Δήλωση του Υπουργού Γεωργίας της Ισπανίας, σύμφωνα με την «OLIMERCA», για στήριξη των συνεταιριστικών ενώσεων και επιχειρήσεων με την χορήγηση ενός ποσού κοντά στα 100.000.000 ευρώ για τα έτη 2022 και 2023.

Συγκεκριμένα, για τη χρονιά που διανύουμε, οι συνεταιρισμοί  θα λάβουν 50.000.000 ευρώ, ενώ το 2023 θα τους καταβληθούν 45,8 εκατομμύρια  ευρώ. Το σκεπτικό αυτής της πρωτοβουλίας βρίσκεται  στη συνεισφορά των συνεταιρισμών στον πρωτογενή τομέα και γενικότερα στο σύνολο της οικονομίας. Ο Υπουργός Γεωργίας, Αλιείας και Διατροφής, κ. Luis Planas, σε επίσκεψή του σε συνεταιρισμούς της Castilla y Leon, τόνισε πως: “Οι συνεταιρισμοί ενισχύουν την οικονομία τους πρωτογενούς τομέα, βοηθούν στην παραμονή του πληθυσμού σε πολλές περιοχές και αποτελούν παράδειγμα καινοτομίας, με σκοπό τα μέλη τους να καρπώνονται την υψηλότερη δυνατή προστιθέμενη αξία».

“Η στήριξη του συνεταιριστικού κλάδου αποτελεί στρατηγική γραμμή της πολιτικής του Υπουργείου, διότι είναι απαραίτητο να επιτευχθούν δομές επιχειρήσεων του αγροδιατροφικού τομέα με παρόμοια δυναμική, που να δημιουργούν αξία και απασχόληση, σύγχρονες και παγκοσμιοποιημένες. Η κοινωνική οικονομία επιτρέπει στους παραγωγούς που είναι εντεταγμένοι στους συνεταιρισμούς να έχουν καλύτερες αποδόσεις και υψηλότερο εισόδημα“, σημείωσε ο υπουργός κ. Luis Planas.

Το Υπουργείο αναγνώρισε εκείνους  τους συνεταιρισμούς,  που πληρούν ορισμένα κριτήρια, όπως, μεταξύ άλλων, την επέκταση πέραν της Αυτόνομης Κοινότητας στην οποία ανήκουν, την από κοινού εμπορία όλης της παραγωγής τους και την επίτευξη ενός συγκεκριμένου επιπέδου τζίρου. Οι συγκεκριμένες αναγνωρίστηκαν ως “συνεταιριστικές επιχειρήσεις προτεραιότητας”. Μέχρι στιγμής υπάρχουν 12 αναγνωρισμένες συνεταιριστικές επιχειρήσεις προτεραιότητας στην Ισπανία, με τζίρο άνω των 4.200 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 12% του συνόλου για τον αγροδιατροφικό  τομέα.